यमस्तुतिः
यमो वैवस्वतो राजा शैमिनीपत्तनस्य च |
धर्मात्मा कालरूपश्च कठोरनियमी तथा ||१||
दक्षिणाधिपतिर्देवः सर्वप्राणापहारकः |
यमपाशसुयोगेन प्राणिनामायुषोऽन्तिके ||२||
यमो यमवतां श्रेष्ठो नचिकेतगुरुः पुरा |
ब्रह्मज्ञो भयकृच्चित्र|गुप्तेशो मत्तवाहनः ||३||
प्राणिनां पुण्यपापानां कर्मणां दण्डधायकः |
ईश्वरेण तदर्थं वै नियुक्तो दक्षिणे स्थितः || ४ ||
भविष्ये च पुराणे तु चतुर्दशयमाः स्मृताः |
दिक्पालास्तु हि भेदत्वे तान्यथावत् स्मराम्यहम् || ५ ||
यमाय धर्मराजाय मृत्यवे चान्तकाय च |
वैवस्वताय कालाय सर्वभूतक्षयाय च || ६ ||
औदुंबराय दध्नाय नीलाय परमेष्ठिने |
वृकोदराय चित्राय चित्रगुप्ताय वै नमः || ७ ||
संयमिनीपुराधीशः सूर्य-संज्ञासुतः परः |
अग्रजो यमुनायाश्च शनेरपरसोदरः || ८ ||
माण्डव्यो दण्डितस्तेन तस्माद्विदुरतां गतः |
युधिष्ठिरपिता देवोऽर्जुनाय वरदायकः || ९ ||
सावित्र्यास्तु परं ज्ञानं वीक्ष्य तत्पतिमार्पयत् |
परीक्ष्य यक्षरूपेण युधिष्ठिरं वरं ददौ || १० ||
मार्कण्डेयविचारे तु शिवकोपमवाप्तवान् |
रामावतारपूर्णत्वे ब्रह्माज्ञापरतः पुनः |
रामं सुज्ञापयामासा|वतारसुसमाप्तिकम् || ११ ||
यमराड्धर्मराजश्च समवर्ती परेतराट् || १२ ||
पितृपतिः कृतान्तश्च शमनो दण्डधारकः |
श्राद्धदेवोऽन्तको धर्मो हरिः कीनाश एव च || १३ ||
जीवितेशस्तु जीवानां यमयति फलाफलम् |
महिषध्वजरूपश्च कङ्को महिषवाहनः || १४ ||
कर्मकरः शीर्णपादो प्रेतेशो भीमशासनः |
तदुत्पत्तिकथा प्रोक्ता मार्कण्डेयपुराणके || १५ ||
संज्ञा च रविणा दृष्टा निमीलयति लोचने |
यतस्ततः सरोषोऽर्कः संज्ञां निष्ठुरमब्रवीत् || १६ ||
मयि दृष्टे सदा यस्मात् कुरुषे नेत्रसंयमम् |
तस्माज्जनिष्यसे मूढे प्रजासंयमनं यमम् || १७ ||
पाद्मे क्रियायागसारनामद्वाविंशके तथा |
अध्याये वर्णितं रूपं मृत्योः पुण्यात्मनां प्रति || १८ ||
नानागतांस्ततो दृष्ट्वा नरान् धर्मपरायणान् |
भास्करिः प्रीतिमासाद्य स्वयं नारायणो भवेत् || १९ ||
चतुर्बाहुः श्यामवर्णः प्रफुल्लकमलेक्षणः |
शंखचक्रगदापद्मधारी गरुडवाहनः || २० ||
स्वर्णयज्ञोपवीती च स्मेरचारुतराननः |
किरीटी कुण्डली चैव वनमालाविभूषितः || २१ ||
पापिनां प्रति यद्रूपं दर्श्यते मृत्युना श्रुणु |
त्रिंशद्योजनदीर्घाङ्गो वापीसदृशलोचनः || २२ ||
धूम्रवर्णो महातेजाः प्रलयाम्भोधरध्वनिः |
तृणाधिराजलोमांश्च ज्वलदग्निशिखाग्रवत् || २३ ||
नासारन्ध्रस्फुरच्छ्वास|स्वनैर्जितमहानिलः |
सुदीर्घदशनश्रेणिः सूर्पोपमनखावलिः || २४ ||
प्रचण्डमहिषारूढः सन्दष्टदवनच्छदः |
दण्डहस्तश्चर्मवासा भ्रुकुटीकुटिलाननः || २५ ||
व्यासभारतमध्ये च सभापर्वे यमस्य तु |
युधिष्ठिराय चाख्यातं नारदेन महासभाम् || २६ ||
|| नारद उवाच ||
कथयिष्ये सभां दिव्यां युधिष्ठिर निबोध ताम् |
वैवस्वतस्य यामर्थे विश्वकर्मा चकार ह || २७ ||
तैजसी सा सभा राजन् बभूव शतयोजना |
विस्तारायामसंपन्ना भूयसी चापि पाण्डव || २८ ||
अर्कप्रकाशा भ्राजिष्णुः सर्वतः कामचारिणी |
नैवातिशीता नात्युष्णा मनसश्च प्रहर्षिणी || २९ ||
न शोको न जरा तस्यां क्षुत्पिपासे न चाप्रियम् |
न च दैन्यं क्लमो वापि प्रतिकूलं न चाप्युत || ३० ||
सर्वे कामाः स्थितास्तस्यां ये दिव्या ये च मानुषाः |
रसवच्च प्रभूतं च भक्ष्यभोज्यमरिन्दम || ३१ ||
पुण्यगन्धाः स्रजस्तत्र नित्यपुष्पफलद्रुमाः |
रसवन्ति च तोयानि शीतान्युष्णानि चैव ह || ३२ ||
तस्यां राजर्षयः पुण्यास्तथा ब्रह्मर्षयोऽमलाः |
यमं वैवस्वतं तात प्रहृष्टाः पर्युपासते || ३३ ||
ब्रह्मवैवर्तके पुण्ये पुराणे प्रकृतखंडके |
अष्टाविंशतिकेऽध्याये यमाष्टकमुदीरितम् || ३४ ||
|| सावित्र्युवाच ||
तपसा धर्ममाराध्य पुष्करे भास्करः पुरा |
धर्मांशं यं सुतं प्राप धर्मराजं नमाम्यहम् || ३५ ||
समता सर्वभूतेलु यस्य सर्वस्य साक्षिणः |
अतो यन्नाम शमन|मिति तं प्रणमाम्यहम् || ३६ ||
येनान्तश्च कृतो विश्वे सर्वेषां जीविनां परम् |
कर्मानुरूपकालेन तं कृतान्तं नमाम्यहम् || ३७ ||
विभर्ति दण्डं दण्ड्याय पापिनां शुद्धिहेतवे |
नमामि तं दण्डधरं यः शास्ता सर्वकर्मणाम् || ३८ ||
विश्वे यः कलयत्येव सर्वायुश्चापि सन्ततम् |
अतीवदुर्निवार्यं च तं कालं प्रणमाम्यहम् || ३९ ||
तपस्वी वैष्णवो धर्मी संयमी विजितेंद्रियः |
जीविनां कर्मफलदं तं यमं प्रणमाम्यहम् || ४० ||
स्वात्मारामश्च सर्वज्ञो मित्रं पुण्यकृतां भवेत् |
पापिनां क्लेशदो यश्च पुण्यं मित्रं नमाम्यहम् || ४१ ||
यज्जन्म ब्रह्मणो वंशे ज्वलन्तं ब्रह्मतेजसा |
यो ध्यायति परंब्रह्म ब्रह्मवंशं नमाम्यहम् || ४२ ||
इत्युक्त्वा सा च सावित्री प्रणनाम यमं मुने |
यमस्तां विष्णुभजनं कर्मपाकमुवाच ह || ४३ ||
इदं यमाष्टकं नित्यं प्रातरुत्थाय यः पठेत् |
यमात्तस्य भयं नास्ति सर्वपापात्प्रमुच्यते || ४४ ||
महापापी यदि पठेत् नित्यं भक्त्या च नारद |
यमः करोति तं शुद्धं कायव्यूहेन निश्चितम् || ४५ ||
